Kanning av førleikanum í føroyskari rættskriving
Føroysk rættskriving er torfør í mun til aðrar, vilja fleiri vera við. Onnur halda, at rættskrivingin er ikki torførari enn aðrar, men at undirvísingarhátturin ikki er nøktandi.Vit vita ov lítið um, hvussu føroyingar sum heild duga føroyska rættskriving.
Fyri at koma nærri einum svari, fór Katrin Næs í 2002 í holt við at gera eina verkætlan, hvørs endamál er at kanna føroyska rættskriving. Verkætlanin verður fíggjað av Granskingargrunninum. Katrin Næs heldur til á Granskingardeplinum fyri økismenning í Klaksvík, meðan kanningin fer fram. Hon arbeiðir eisini sum studentaskúlalærari á Kambsdali.
Kanningin, sum byggir á eina uppgerð av 140 stílum frá miðnámsskúlapróvtøkum 2002, skal sýna, hvussu støðan er millum ungar føroyingar við 12-13 ára skúlagongd. Øll frávik frá galdandi rættskriving eru skrásett. Niðanfyri síggjast nøkur úrslit av kanningini:
Talvan sýnir eina bólking av villum í 6 høvuðsbólkar. Tveir bólkar eru burturúr stórir. Ð-villurnar eru, ikki óvæntað, flestar. Teimum á baki koma bókstavamistøk. Villurnar í hinum bólkunum eru toluliga javnar í tali.
Samanborið við úrslit aðrastaðni er villutalið fyri hvønn stílin rættiliga høgt. So høgt, at sigast má, at støðan er ikki haldbar, tá ein stórur partur av fólkinum (við miðnámsskúlaprógvi) ikki hevur rættiligt tamarhald á rættskrivingini.
Hvat kann so gerast? Helst er neyðugt at seta inn í fleiri støðum:
- Við miðvísari undirvísing í skúlunum, sum fer eftir teimum veruligu trupulleikunum í rættskrivingini (eisini á røttum búningarstigi hjá næmingunum).
- Møguliga kunnu onkrar tillagingar gerast í rættskrivingini, so órímiligir tvørleikar verða tiknir burtur.
Uttan mun til, hvar ein velur at seta inn, so er neyðugt við størri vitan um innlæringarhættir, undirvísingarhættir, um møguleikar fyri dagføringum ella tillagingum av rættskrivingini. Við øðrum orðum er alneyðugt við gransking á økinum.
Katrin Næs er í løtuni við at gera eina neyva sundurgreining av úrslitinum og fer væntandi skjótt at koma við niðurstøðum, sum kunnu nýtast í føroyskari rættskriving í framtíðini.